Chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2, COPD, obesitas en bepaalde vormen van kanker zijn wereldwijd verantwoordelijk voor meer dan 70% van alle sterfgevallen. Wat vaak onderbelicht blijft: het merendeel van deze ziekten is grotendeels te voorkomen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat tot 80% van hart- en vaatziekten, beroertes en diabetes type 2, en 40% van bepaalde kankers voorkomen kunnen worden. Toch wordt preventie in de praktijk stelselmatig onderbenut. We besteden nog altijd veruit het grootste deel van onze zorgbudgetten aan het behandelen van ziekten en medicatie, in plaats van het voorkomen van ziekten.
Het ongebruikte preventiepotentieel in cijfers
Deze cijfers maken duidelijk dat we als samenleving een enorm preventiepotentieel onbenut laten. Terwijl chronische aandoeningen onze gezondheid én economie onder druk zetten, blijft preventie structureel ondergewaardeerd.
De oproep: tijd voor een preventieve omslag
Is het niet tijd voor een structurele verandering? Preventie zou op systeemniveau geïmplementeerd moeten worden? Zo moeten de gezonde keuzes de makkelijke keuzes worden, moeten onderwijs, werkplekken, sportverenigingen en gemeenten samenwerken voor preventie en moet de zorg verschuiven van ziektezorg naar gezondheidsbevordering. Dit blijkt in de praktijk moeilijk te realiseren, want onze systemen zijn hier helemaal niet op ingericht.
Toch zijn er voldoende succesverhalen, waarvan ik er een paar geselecteerd heb.
Wat er mogelijk is: succesvoorbeelden
Deze voorbeelden laten zien wat er mogelijk is wanneer preventie serieus wordt aangepakt, zowel lokaal als internationaal. Toch blijven dit soort initiatieven vaak de uitzondering in plaats van de norm. Ondanks hun bewezen effectiviteit worden ze wereldwijd, en ook in Nederland, nog te weinig opgeschaald of structureel toegepast. Het potentieel is er, maar het wordt nog lang niet volledig benut.
We zijn op onszelf aangewezen!
Ik ben bang dat we niet al te grote hoop moeten hebben dat onze systemen op korte termijn drastisch zullen veranderen richting meer preventie. Wat preventie betreft zijn we natuurlijk sowieso op onszelf aangewezen, maar het zijn goed zijn als onze omgeving hier stimulerender voor ingericht zou zijn.
Wat kan je zelf doen?
Als je zelf al gezondheid en preventie bewust bent, wat kan je dan zelf doen om, wat wij noemen, meer preventiekracht op te bouwen? Wat je dan met name wil remmen zijn de ziekteprocessen in je lichaam, zoals laaggradige ontstekingen, insulineresistentie, oxidatieve stress, mitochondriale disfunctie (verstoorde energiestofwisseling), endotheelbeschadiging (vaatschade), verstoorde darmflora (dysbiose) en versnelde celveroudering en telomeerverkorting. Deze processen liggen aan de basis van vrijwel alle chronische aandoeningen. Twee hormonen spelen hierin een centrale, versnellende rol: cortisol en insuline.
Het effectief managen van deze twee hormonen via leefstijl, denk aan stressregulatie, beweging, voeding en slaap, is daarmee geen luxe, maar noodzaak als je ziekteprocessen wilt afremmen en je preventiekracht wilt versterken.
Conclusie
We beschikken over de kennis, data en tools om chronische aandoeningen grotendeels te voorkomen. Toch benutten we dit preventiepotentieel nog onvoldoende. De prijs daarvan is hoog: in mensenlevens, in kwaliteit van leven én in zorgkosten. Gezondheid begint met preventie.
“De grootste geneeskracht ligt niet in de pil, maar in preventie. Elke gezonde keuze is een investering in de toekomst.”
Meer informatie:
https://portal.leefstijlclub.nl/news/article/1880/overgewicht-preventie-project
https://portal.leefstijlclub.nl/news/article/1879/de-urgentie-van-preventie
https://portal.leefstijlclub.nl/page/c/het-life-management-project
https://portal.leefstijlclub.nl/page/c/life-management-formule
Bronnen:
RIVM – Evaluatie preventie in het zorgstelsel (2020–2022)
https://www.rivm.nl/sites/defaulthttps://www.efaa.nl/files/2021-06/Factsheet%20Evaluatie%20preventie%20in%20het%20zorgstelsel.pdf loketgezondleven.nl+9nrc.nl+9nji.nl+9ggdgelderlandzuid.nl+8rivm.nl+8rivm.nl+8
CBS / RIVM Gezondheidsenquête 2024: overgewicht bij 50,4 % volwassenen, obesitas bij 15,7 %
https://www.vzinfo.nl/overgewicht/volwassenen loketgezondleven.nl+9vzinfo.nl+9staatvenz.nl+9
Nederlands Jeugdinstituut: “Bij kinderen en jongeren is dat een op de zeven”
https://www.nji.nl/cijfers/overgewicht ggdghor.nl+15nji.nl+15cbs.nl+15
Kosten van ziekten – VZinfo/RIVM: zorguitgaven in 2019 waren €97 mrd, oplopend sindsdien
https://www.vzinfo.nl/kosten-van-ziekten nos.nlrijksfinancien.nl+2vzinfo.nl+2nrc.nl+2
North Karelia Project – Finland
https://thl.fi/en/-/the-north-karelia-project-fundamentally-changed-the-lifestyle-of-finns-and-increased-healthy-years-of-life
https://en.wikipedia.org/wiki/North_Karelia_Project
Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht – Nederland
https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/volksgezondheid/aagg/
https://openresearch.amsterdam/nl/page/73951/impactmonitor-amsterdamse-aanpak-gezond-gewicht-2012-2020
Blue Zones
https://www.bluezones.com/
https://info.bluezonesproject.com/home
Health Promotion Board – Singapore (Let’s Beat Diabetes)
https://hpb.gov.sg/healthy-living/preventive-health/letsbeatdiabetes
Healthy in Worklife – Denemarken
https://www.healthywork.org/
https://www.healthywork.org/wp-content/uploads/2024/06/HWC-Website-Page-Content-Resources-Healthy-Work-Strategies-Danish-Executive-Order-052124.pdf
Community Health Workers – Zuid-Afrika
https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-023-17359-z
Green Carts – New York City
https://www.nyc.gov/site/doh/business/food-operators/green-carts.page
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5690450/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3531353/
Keer Diabetes2 Om – Nederland
https://www.voedingleeft.nl/keer-diabetes-om
https://www.medrie.nl/professionals/ondersteuning-dagpraktijken/gecombineerde-leefstijlinterventie/keer-diabetes2-om/
Japanse schoollunchprogramma’s
https://www.parents.com/communities-that-are-doing-school-lunch-right-7514847/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7071174/