Nieuws

Hoe stress en overprikkeling onze gezondheid en mentale vermogens ondermijnen.

Wij, de Homo sapiens, worden vaak omschreven als de ‘wijze mens’. Toch leven we vandaag de dag steeds minder in overeenstemming met de wijsheid van ons lichaam en brein. De evolutie gaf ons een indrukwekkend aanpassingsvermogen en bewustzijn, maar in plaats van die capaciteiten te benutten, worden ze in de moderne wereld systematisch ondermijnd. De oorzaak ligt in een disbalans: tussen wat ons lichaam nodig heeft en wat we het geven. Tussen natuurlijk ritme en kunstmatige druk. Tussen ontspanning en constante stress.

De evolutie versus onze omgeving

De mens is geëvolueerd in een omgeving vol beweging, levend in de natuur, met rustmomenten, natuurlijke voeding en een beperkte hoeveelheid prikkels. Onze genen en brein zijn nauwelijks veranderd sinds de oertijd, maar onze leefomgeving is radicaal anders. We bewegen te weinig, eten te veel en vooral te vaak, slapen onvoldoende en worden dag in, dag uit overladen met digitale en sociale prikkels. Deze mismatch zorgt ervoor dat ons lichaam vrijwel permanent in een staat van verhoogde waakzaamheid verkeert. Dit noemen we sympathische dominantie, ofwel autonome disbalans, het overactief zijn van het sympathische zenuwstelsel, oftewel de ‘actiestand’ van ons autonome zenuwstelsel.

Chronische stress: de stille sloper

Onder invloed van chronische stress, of die nu fysiek, emotioneel of digitaal is, produceert het lichaam cortisol, het bekende stresshormoon. Cortisol is op zichzelf niet slecht. Integendeel: het helpt ons in acute situaties om alert te reageren. Maar bij chronisch verhoogde cortisolwaarden gebeurt er iets anders.

Mentale nadelen van chronisch hoge cortisol

Cortisol beïnvloedt direct je hersenen. Door de constante stroom van meldingen, nieuws, beelden, gesprekken en prestatiedruk worden onze hersenen letterlijk moe. De prefrontale cortex, het deel van het brein dat verantwoordelijk is voor logisch denken, zelfbeheersing en bewustzijn, raakt overbelast. Gevolg? We maken slechtere keuzes, grijpen sneller naar ongezond gedrag (zoals snacken, scrollen of ontwijken), en raken het contact kwijt met ons lijf en met onszelf. Bewuste keuzes worden onbewuste impulsen. En zo wordt de ‘wijze mens’ steeds meer een automatische, gestreste consument.

Chronische stress verstoort ook de aanmaak van neurotransmitters en krimpt zelfs delen van je brein, vooral de hippocampus (geheugen) en prefrontale cortex (zelfbeheersing).

1. Concentratieproblemen: De prefrontale cortex functioneert minder goed, waardoor focus, planning en logisch denken afnemen.
2. Geheugenverlies: De hippocampus wordt aangetast, waardoor zowel korte- als langetermijngeheugen verslechteren.
3. Angst en onrust: Cortisol verhoogt de gevoeligheid van de amygdala (angstcentrum in het brein), wat leidt tot meer piekeren en nervositeit.
4. Depressieve gevoelens: Het dopamine- en serotoninesysteem raakt verstoord, wat je stemming negatief beïnvloedt.
5. Emotionele instabiliteit: Je reageert sneller geïrriteerd, boos of verdrietig. Je raakt letterlijk ‘sneller vol’.
6. Slaapstoornissen: Hoge cortisol in de avond remt de aanmaak van melatonine, het slaaphormoon.

De mentale effecten van chronisch verhoogde cortisol hebben een directe en ontwrichtende invloed op sociale interactie en de samenleving als geheel. Wanneer grote groepen mensen kampen met concentratieproblemen, geheugenverlies, angst, depressieve gevoelens en emotionele instabiliteit, ontstaan er duidelijke maatschappelijke gevolgen:

Gevolgen voor sociale interactie en maatschappelijke dynamiek

1. Sneller conflicten en korte lontjes: Door verminderde emotieregulatie en verhoogde prikkelbaarheid reageren mensen sneller fel, defensief of agressief. Er is minder ruimte voor nuance, empathie en relativering.
2. Toename van polarisatie: Angst en stress maken mensen zwart-wit in hun denken. Complexiteit wordt moeilijker te verwerken, waardoor men sneller in ‘wij-zij’-denken vervalt. Dit versterkt verdeeldheid en maatschappelijke tegenstellingen.
3. Afname van sociale verbondenheid: Concentratieverlies, innerlijke onrust en slaapgebrek zorgen ervoor dat mensen zich afsluiten, oppervlakkiger communiceren of sociale situaties vermijden. Eenzaamheid en vervreemding nemen toe.
4. Meer verward gedrag en mentale uitval: Verstoringen in geheugen, focus en stemming leiden tot desoriëntatie, verminderde zelfzorg en toenemend psychisch lijden. Dit zie je terug in de stijging van ‘verwarde personen’ in de openbare ruimte en de druk op de geestelijke gezondheidszorg.
5. Afname van verdraagzaamheid en empathie: Door een overbelaste prefrontale cortex is er minder ruimte voor sociaal inzicht, geduld en meedenken. Dit maakt samenleven stroever en vergroot de kans op misverstanden en sociale frictie.

Kortom: een maatschappij onder chronische stress raakt mentaal uitgeput, sociaal versnipperd en emotioneel instabiel. De oplossing ligt in (collectieve) bewustwording, herstel van rust en leefstijl, en het versterken van verbinding, met jezelf én met elkaar.

Fysieke nadelen van chronisch hoge cortisol

Cortisol bereidt je lichaam voor op actie: hoger koolhydraat gebruik, minder vetverbruik, minder spijsvertering, minder herstel. Maar als deze toestand te lang aanhoudt, raakt je lichaam uitgeput en verstoord op meerdere niveaus.

1. Buikvetopslag en gewichtstoename: Cortisol stimuleert vetopslag rond de buik en verhoogt eetlust, vooral voor suikers.
2. Insulineresistentie en verhoogde bloedsuiker: Door constante ‘actie-stand’ wordt je lichaam minder gevoelig voor insuline, wat het risico op diabetes type 2 verhoogt.
3. Verlaagde weerstand: Cortisol onderdrukt het immuunsysteem, waardoor je sneller ziek wordt en ontstekingen ontstaan.
4. Vertraagd herstel en spierafbraak: Het lichaam breekt eiwitten af voor energie (katabole staat), wat spiermassa kost en herstel vertraagt.
5. Hormonale disbalans: De productie van andere hormonen (zoals testosteron, groeihormoon en schildklierhormonen) wordt onderdrukt.
6. Hart- en vaatproblemen: Cortisol verhoogt bloeddruk en cholesterol, en draagt bij aan vaatvernauwing en ontstekingen in de bloedvaten.
7. Versnelde veroudering: Door oxidatieve stress, verstoring van celdeling en verkorting van telomeren (beschermkapjes op DNA).

Wanneer het lichaam langdurig onder stress staat, of dat nu door werkdruk, slechte voeding, slaaptekort, overprikkeling of emotionele belasting is, blijft het stresshormoon cortisol dus te hoog in het bloed. Wat oorspronkelijk bedoeld is als tijdelijke “noodhulp”, wordt dan een dagelijkse belasting. Dit heeft dus diepgaande gevolgen voor zowel het lichaam als het brein. Cortisol is als vuur: nuttig in een gecontroleerde haard, maar vernietigend als het blijft branden.

Versnelling van veroudering en ziekte

Chronische stress en verkeerde leefstijlkeuzes zijn bovendien dé brandstof voor ontstekingen en versnelde veroudering. Hoge cortisolniveaus verstoren onder meer:

• De hormonale balans (o.a. insuline, leptine, melatonine)
• De mitochondriale energieproductie, wat leidt tot vermoeidheid
• De celfunctie en DNA-reparatie, wat bijdraagt aan degeneratieve ziekten

In feite versnelt chronische stress elk verouderingsproces en vergroot het de kans op de meeste chronische aandoeningen zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, depressie, burn-out en zelfs neurodegeneratieve aandoeningen.

De oplossing: van overleven naar leven

Bewust leven vraagt bewust kiezen. Door bewustwording op dit vlak en je leefstijl aan te passen kun je het tij keren. Dat begint met drie belangrijke sleutels: cortisolmanagement, insulinemanagement en mindsetmanagement.

Verwordt de Homo sapiens nu, door onze moderne leefstijl, terug naar Neanderthaler niveau van bewustzijn? De Homo sapiens mag dan de ‘wijze mens’ zijn, maar echte wijsheid vraagt om adequate bewustwording en actie. Door de moderne verleidingen te herkennen en actief te kiezen voor herstel, verbinding en een natuurlijke leefstijl, kunnen we weer leven zoals we bedoeld zijn. Niet overleven, maar leven. Niet opgejaagd, maar met richting.

Lees hier meer over het Life Management project, samen de gezondheidsramp keren!

Lees hier meer over de Life Management formule!

Bekijk hier de video’s van het Life Management project!

Bekijk hier de opleidingen op dit vlak.

Kijk hier voor de preventie en leefstijl programma’s.